Victoria government logo
coronavirus.vic.gov.au

Tau talahauaga fakamalolō tino (Health advice) - Vagahau Niue (Niuean)

Hatakiaga mo e puipui he gagao Covid-19

Kaeke kua manako ke he taha tagata fakaliliu vagahau, matutaki atu kehe numela telefoni 131 450.

Kia puipui hau a moui mo e falu foki mai he Covid-19

Kua tumau ni e Covid-19 ke fanoviko kehe tau maaga. Kua maeke agaia foki ke gagao lahi ai falu tagata. Kia puipui e koe hau a moui ko e puhala ni haia ke nakai haofia ai foki e falu tagata. Nakai maeke ia koe ke fakapikitia falu tagata he Covid-19 kaeke kua nakai moua a koe he Covid-19.

Ki a taute hau a puipuiaga. Kia tause e sivi haau.

Nofo (taha he) i kaina mo e taute e sivi rapid antigent (RAT) haau kaeke kua:

  • Ka fai fakamailoga tuga e, tafe e ihu, mamahi e pona kakia, koho, velavela poke kai he muli.
  • poke pikitia mai he taha tagata ne moua he Covid-19.

Kaeke kua oti e sivi haau mo e kitia nakai pikitia, kia fakatumau ni ke matutaki e sivi rapid antigent kehe falu a aho gahoa mo e nofo taha he kaina ato galo kehe e tau fakamailoga gagao ia koe.

Huhu ke he ekekafo (GP) ke taute e sivi PCR haau kaeke kua gagao lahi a koe he Covid-19. Kaeke kua moua e sivi PCR hau ti kua moua a koe he Covid-19 ua tupetupe ke fakailoa.

Kia kumikumi atu foki ke moua falu a fakailoaaga mai he kupega hila Get a COVID-19 TestExternal Link .

Kia leveki haau a malolo tino

Kaeke kua moua a koe he Covid-19 kua lata ke nofo he kaina mo e matutaki atu ke he taha GP. Ko e falu tagata to moua palalaua mai he tau fakamailoga, moe liu malolo he nofo ni I kaina. Kua lata ia koe:

  • Ke nofo he kaina ke 5 e aho. Ua finatu ke gahua poke fano he aoga. Kia nofo kehe mai mo e tau fale gagao, tau kaina leveki fuakau, mo e tau kaina he tau tagata moui ukiuki.
  • Tui e pa ihu moe gutu ka fano he taha fekau fakatepetepe. Mitaki e tau pa ihu surgical poke N95 ke fakaaoga.
  • Talaage kia lautolu ne iloa a koe, ke he tau matakavi ne fano a koe ki ai, kua moua a koe he Covid.

Kaeke kua kelea fakahaga e haau a tau fakamailoga gagao, kua lata ia koe ke tutala ke he haau a GP.

Maeke foki ia koe ke matutaki atu ke he National Coronavirus HelplineExternal Link numela telefoni 1800 020 080.

Hea atu ke he Victorian Virtual Emegency DepartmentExternal Link ka manako lagomatai mafiti ka nakai moua e GP.

Ko e tau magaaho lekua tupu fakaofo vilo atu he numela telefoni 000.

To ligaliga ke gagao a koe, fuafua ke 10 e aho. Nofo I kaina, kaeke kua tafe e ihu, mamahi e pona kakia, koho, velavela, muli, pa kavakava moe osiosi e fafagu. Fakaaoga e sivi antigent poke kumi lagomatai atu ke he ekekafo.

Tau Lagomatai

Mae falu a tau fakailoaaga foki:

Ka manako ke tutala ke he taha tagata lagomatai:

Hūhū atu ke he tau vai tului Covid

Ko e tau vai tului Covid kua maeke ke laveaki e tau momoui mo e puipui ke ua gagao lahi mai he Covid-19. Mafiti ke inu e tau segavai tului nai, moe fuafua ke ligaliga gahuahua mitaki I lalo hifo he 5 e aho.

Kia tali e tau huhu naiExternal Link , ke iloa, kua tonuhia nakai a koe ke moua e tau segavai Covid. Matutaki atu ke he GP kaeke kua ha ia koe e tonuhia ia. Ko e GP ke lagomatai kia lautolu ne kua gagao ke moua mafiti e tau vai lakau tului.

Mae falu a fakailoaaga foki kikite atu ke he Antivirals mo e falu vai lakau foki ke lagomataiExternal Link .

Tui e pa ihu mo e gutu

Maeke he pa ihu moe gutu ke puipui a koe ke ai moua he Covid moe fakapikitia e falu tagata. Kua lata ke fakaaoga e tau pa ihu mo e gutu kua katoatoa e mitaki. N95 mo e P2 (kua) kua mitaki ke fakaaoga ke moua ai e puipuiaga kua katoatoa e malu puipui.

Kua lata ia koe ke tui e pa ihu moe gutu:

  • Ke he tau public transport, ki loto he tau toloaga tokologa I fale mo fafo.
  • kaeke kua moua a koe he Covid-19 moe manako lahi ke fano he fekau
  • kaeke kua, poke kua tata lahi ke he taha tagata kua gagao mo e hagahaga kelea lahi.

Ko e tau fanau kua 2 e tau tau he moui poke I lalo hifo kua nakai lata ke tui e tau pa ihu moe gutu neke alaia e fafagu mo e nakai gahuahua mitaki e hala fafagu.

Mae falu fakailoaaga lagomatai foki kia kumi atu ke he matutakiaga Face masksExternal Link .

Kia taute haū huki ne nakai la taute

Ko e vai huki fakagata kua mitaki lahi ke puipui haū a moui aofia ai mo e haū a magafaoa mai he gagao Covid-19. Kua lata ia koe ke muitua ke he tau fakaholoaga huki puipui kua fakamau ai mae hau malolo tino. Kia kumi atu ke he GP ke moua e katoatoa he tau fafatiaga huki kua lata mo koe.

Maeke agaia a koe ke taute e fakaholoaga he tau fafati huki kaeke kua moua a koe he Covid-19. Kia fakaoga e vaccine clinic finderExternal Link ke fakamau hifo e magaaho ke liu huki ai he GP poke local pharmacy a koe.

Mae falu fakailoaaga foki kumi atu ke he Covid-19 vaccineExternal Link .

Moua e matagi foou poke matagi hauhau foou

Ko e gagao Covid-19 kua maeke ke uta fano ai he matagi. Ka fai matagi foou ke hu mai ki fale, ti matukutuku hifo ki lalo e totolo poke pikisia he Covid 19. Hafagifagi e tau pu hio mo e gutuhala he fale ka nonofo auloa mo e falu I loto he fale. Ka nakai maeke ti fakaoga he tau matini hauhau fakameā matagi (HEPA filter) ke uta kehe e tau vala efuefu ne hufia ke he matagi ne fafagu he liu fale.

Mae falu a iloaaga lau lahi kumi atu ke he faahi VentilationExternal Link .

Liu malolo mai he Covid-19

Tokologa e tagata ne nakai malolo mitaki mai he Covid-19 he mole atu e pikitia he falu magaaho. Kia tuku age taha magaaho mae tino ke liu ke malolo foki.

Kia tatali 6 e mahina he mole atu e pikitia to taute e taha fafati huki foki. Ko e tause aga nai ke maeke ia ko e ke moua e puipui kua mua atu e mitaki mai he virus.

Maeke ia koe ke liu foki moua e Covid-19 I lalo hifo he 4 e faahi tapu he liu a koe malolo mai. Ka molea e 4 e faahi tapu, poke loa atu foki he moua e tau fakamailoga gagao, kua lata ia koe ke liu sivi foki.

Ko e Long Covid, kaeke koe mau agaia e tau fakamailoga Covid-19 ia ko e ke 3 e mahina poke loa atu foki. Kua lata ia koe ke finatu ke he GP ke moua taha lagomatai, poke maeke ia ia ke fekau a koe ke fano kehe specialist, ka kisia e ia kua lata.

Kumi atu foki falu fakamaamaga ke he Long CovidExternal Link .

Kaeke ko koe ne kua nofo ai e gagao

Ligaliga mafiti ia koe ke moua e moko Covid-19, kaeke kua fakatau nonofo a mutolu he taha e kaina poke tata lahi kia ia kua fita he moua he Covid.

Kua lata ia koe ke matakaki e tau fakamailoga, moe sivi tumau ke 7 e aho he oti e piki tata atu a koe kia ia kua fita he moua. Koe magaaho pehe nai, kua hataki atu:

  • ke nakai finatu ke he fale gagao, tau kaina leveki he tau matua momotua, mo lautolu ne moui ukiuki
  • Tui e pa ihu mo e gutu ka fano kehe mo e haau a kaina, aofia ai mo e tau puhala o fano he tau tagata mo loto he tau fale gahua mo tau fale aoga
  • Ha fagifagi e tau puhio ke hu mai e taha matagi foou ki fale, ka maeke

Falu fakailoaaga laulahi mae Checklist for contactsExternal Link .

Reviewed 27 July 2023

Coronavirus Hotline

Call the National Coronavirus Helpline if you have any questions about COVID-19.

Please keep Triple Zero (000) for emergencies only.

Was this page helpful?